ARAN LAN
WILANGAN
A. Aran
I.
Adan Panak Beburon
1. Panak bangkung : kucit
2. Panak bebek : memeri
3. Panak bikul : nyingnying
4. Panak bojog : wanara
5. Panak kuluk/cicing : konyong
6. Panak jaran : bebedag
7. Panak jelema : rare
8. Panak kambing : wiwi
9. Panak katak : becing-becing
10. Panak lipan : kalimayah
11. Panak meong : tai
12. Panak penyu : tukik
13. Panak sampi : godel
14. Panak siap : pitik
15. Panak udang : grago, katetes
16. Panak yuyu : kaunyali
II.
Adan Geginan
1. Anak ane dueg ngae wewangunan : undagi
2. Anak ane kereng natahin : sangging
3. Anak ane ngubadin antuk usada : balian
4. Anak ane ngayahin dalang : katengkong
5. Anak ane kereng nampah celeng,sampi : jagal
6. Anak ane miara jaran : pakatik
7. Anak ane ngurusang yeh di carik : pakaseh
8. Anak ane nyalanang jukung : bendega
9. Anak ane demen nyalanang dokar : kusir
10. Anak ane nyalanang motor : supir
11. Anak ane nyalanang kapal terbang : pilot
12. Anak ane nyalanang kereta api : masinis
13. Anak ane nyalanang kapal laut : nakoda
14. Anak ane demen ngigel : pragina
15. Anak ane demen matajen, maceki : bebotoh
16. Anak ane demen ngidih-idih : gegendong
17. Anak ane ngigelang wayang : dalang
18. Anak ane dueg ngae tiuk : pande
III.
Ane Dadi Orahang
1. Buta, sero, lamur : mata, peningalan
2. Bengka, becol : basang
3. Bongol, curek : kuping
4. Blayuran : layah
5. Cungih, bunjur, ngajengit : bibih
6. Dengang : kipekan
7. Dimpil : jriji
8. Ingel, berit, sosoh, kriting : bok
9. Jempe : kumis
10.
Kate, perot :
batis
11.
Nyangkih,
gobleg : nyonyo
12.
Puruh,
pengeng : sirah
13.
Pringping,
keyus : gigi
14.
Sengkok :
lima
15.
Sengel,
leleng, gondong : baong
16.
Kuma gamongan
: nangka
17.
Kuma jaum :
kedis, memeri, dara
18.
Kuma kukur :
siap
19.
Kuma lipan :
rare
20.
Kuma santen :
padi, jagung.
IV.
Adan Buah, Bunga, Don
1.
Batun kelentang
: botor
2.
Buah jaka :
bluluk
3.
Buahnangka ane
nguda : katiwawalan
4.
Buah manggis
ane nguda : blibar
5.
Buah nyuh ane
cenik : bungsil
6.
Bah nyuh ane
nguda : bungkak, klungah, kuud
7.
Buah kelor :
klentang
8.
Bungan biu :
pusuh
9.
Bungan nyuh :
troktokan
10.
Bungan buah :
blangsah
11.
Don biu ane
nguda : plosor
12.
Don biu ane
tuh : kraras
13.
Don nyuh ane
nguda : busung
14.
Don nyuh ane
wayah : slepan
15.
Don nyuh ane
tuh : danyuh
16.
Don jaka ane
nguda : ambu
17.
Don jaka ane
wayah : ron
18.
Don base ane
wayah : kakap
19.
Isin punyan
jaka : sagu
20.
Les jaka :
uyung
21.
Les nangka :
ketewel
22.
Les nyuh :
seseh
23.
Panak tiing :
embung
24.
Panak nyuh :
pijer
25.
Palabungkah :
umbi-umban (isen, kunyit, jae,cekuh, kesela, keladi)
26.
Palagantung :
woh-wohan (nyambu, sumaga, nyuh, nangka)
27.
Palawija :
kacang kacangan (kedele, kacang tanah, buncs, kacang ijo)
28.
Palasari :
bunga bungaan (mitir, soka, jepun)
29.
Bebungkilan :
isen, jae, cekh, kunyit
30.
Anget anget :
cengkeh, tabia, mica
V.
Beburon Ane Bisa
1.
Kerok-kerok :
dongkang
2.
Kuik-kuik :
memeri
3.
Kiak-kiak :
pitik
4.
Makruyuk :
siap muani
5.
Ngatekok :
siap luh
6.
Ngagalok :
goak
7.
Ngatengkung :
titiran
8.
Ngembek :
sampi, godel
9.
Nguci : kedis
10.
Ngongkong,
nyalung : kuluk, cicing
11.
Ngregeh :
jaran
12.
Ngrukguk :
dara
13.
Matik : lele
14.
Ngacel :
celedu, nyawan, tabuan, babuan
15.
Ngapit :
yuyu, udang
16.
Ngajet,
ngaper : jaran, sampi, kebo, kidang
17.
Ngempok :
buyung
18.
Ngenggot :
sampi, kebo, kidang
19.
Ngebug : siap
20.
Ngutil :
lelipi
21.
Nglumbih :
celeng, kucit, bangkung, kaung, beduda
22.
Nyander :
sikep, siap
23.
Nyarap :
macan, singa
24.
Nyinget :
semut, lelipi, nyawan, lipan, legu
25.
Nyimbuh :
lelipi, dongkang, emplegan
VI.
Munyin Tetabuhan
1.
Macegir :
gong
2.
Macedug :
kendang, bedug
3.
Maklentung :
kulkul
B.
WILANGAN
I. Sikian Wilangan,
Ane dadi orahang :
1.
Akatih :
potlot,bungkung,tiing,lidi,sate,plpen.
2.
Abungkul :
taluh,nyuh,nangka,duren,sumangka,gedang.
3.
Ajuring :
sumaga,sumangka,duren.
4.
Atala :
nyawan
5.
Atebih :
sumangka,tiing,gedang,bata,carik.
6.
Atukel :
benang
7.
Aukud :
siap,jaran,sampi,kambing,kedis,bebek.
8.
Aijas : biu
9.
Aijeng :
biu,salak
10.
Apumduh :
memeri,bebek,siap.
11.
Apasang :
sepatu,sandal,sumpel.
12.
Arangsukan :
panganggo
13.
Alempir :
kertas
14.
Abidang :
kertas,kamben,saput,don base.
15.
Aplupuh :
tanem-taneman
16.
Acutak :
carik,tegal
17.
Akecoran :
yeh
18.
Apapah : don
bi,don nyuh,don jaka
19.
Apuun :
punyan nyuh,punyan poh, gedsang,nyambu.
20.
Arence :
ceroring,kepundung,buni,buluan
21.
Akelan :
tipat
22.
Atanding :
lawar,banten,sate
23.
Abatu :
duren,nangka
24.
Apakpakan base
: galah,makelone
25.
Awai,abulan,atiban
: dina
26.
Acengkang,alangkat,ameter,adepe
: benang,papan
27.
Arirang :
saput,kamben
28.
Arontong :
baas,ketan,injin,jijih,jagung
29.
Acluki :
arak,tuak
30.
Aberuk,ajun :
yeh
31.
Apacek :
dara,kukur,titiran
32.
Akit :
kebo,sampi
33.
Abarung :
gong
34.
Abada :
sampi,memeri,bebek,kambing
35.
Abulih :
biu,jagung
36.
Alingseh :
punyan tiing,tebu,biu,isen.
II. Aran Wilangan
1. Eka : 1
2. Lelima : 5
3. Adasa : 10
4. Solas : 11
5. Roras : 12
6. Telulas : 13
7. Limolas : 15
8. Setiman : 45
9. Seket : 50
10. Telung benang : 75
11. Satus : 100
12. Karobelah : 150
13. Satak : 200
14. Telung atus : 300
15. Duang dasa : 20
16. Selikur : 21
17. Dua likur : 22
18. Selae : 25
19. Sanga likur : 29
20. Telung dasa : 30
21. Pasasur : 35
22. Samas : 400
23. Limang atus : 500
24. Telung atak : 600
25. Domas : 800
26. Sanga atus : 900
27. Siu : 1000
28. Nem bangsit : 1200
29. Pitung bangsit : 1400
30. Sepaa : 1600
31. Sepaa satus : 1700
32. Lebak sepaa : 1775
33. Sia bangsit : 1800
34. Duang tali : 2.000
35. Alaksa : 10.000
36. Aketi : 100.000
37. Ayuta : 1.000.000
III.Sasih
1. Kasa : sasih 1
2. Karo : sasih 2
3. Katiga : sasih 3
4. Kapat : sasih 4
5. Kalima : sasih 5
6. Kaenem : sasih 6
7. Kapitu : sasih 7
8. Kawolu : sasih 8
9. Kasanga : sasih 9
10. Kadasa : sasih 10
11. Kadesta : sasih 11
12. Kasada : 12
Ngakan Made Kasub Sidan:Sekar Rampe Basa Bali 2008,1-11) diedit oleh
adhasa17112016
