Rabu, 16 November 2016

Kruna Aran lan Wilangan Bahasa Bali



ARAN LAN WILANGAN
A.   Aran
I.         Adan Panak Beburon
1.      Panak bangkung : kucit
2.      Panak bebek : memeri
3.      Panak bikul : nyingnying
4.      Panak bojog : wanara
5.      Panak kuluk/cicing : konyong
6.      Panak jaran : bebedag
7.      Panak jelema : rare
8.      Panak kambing : wiwi
9.      Panak katak : becing-becing
10.  Panak lipan : kalimayah
11.  Panak meong : tai
12.  Panak penyu : tukik
13.  Panak sampi : godel
14.  Panak siap : pitik
15.  Panak udang : grago, katetes
16.  Panak yuyu : kaunyali
II.      Adan Geginan
1.      Anak ane dueg ngae wewangunan : undagi
2.      Anak ane kereng natahin : sangging
3.      Anak ane ngubadin antuk usada : balian
4.      Anak ane ngayahin dalang : katengkong
5.      Anak ane kereng nampah celeng,sampi : jagal
6.      Anak ane miara jaran : pakatik
7.      Anak ane ngurusang yeh di carik : pakaseh
8.      Anak ane nyalanang jukung : bendega
9.      Anak ane demen nyalanang dokar : kusir
10.  Anak ane nyalanang motor : supir
11.  Anak ane nyalanang kapal terbang : pilot
12.  Anak ane nyalanang kereta api : masinis
13.  Anak ane nyalanang kapal laut : nakoda
14.  Anak ane demen ngigel : pragina
15.  Anak ane demen matajen, maceki : bebotoh
16.  Anak ane demen ngidih-idih : gegendong
17.  Anak ane ngigelang wayang : dalang
18.  Anak ane dueg ngae tiuk : pande
III.             Ane Dadi Orahang
1.    Buta, sero, lamur : mata, peningalan
2.    Bengka, becol : basang
3.    Bongol, curek : kuping
4.    Blayuran : layah
5.    Cungih, bunjur, ngajengit : bibih
6.    Dengang : kipekan
7.    Dimpil : jriji
8.    Ingel, berit, sosoh, kriting : bok
9.    Jempe : kumis
10.          Kate, perot : batis
11.          Nyangkih, gobleg : nyonyo
12.          Puruh, pengeng : sirah
13.          Pringping, keyus : gigi
14.          Sengkok : lima
15.          Sengel, leleng, gondong : baong
16.          Kuma gamongan : nangka
17.          Kuma jaum : kedis, memeri, dara
18.          Kuma kukur : siap
19.          Kuma lipan : rare
20.          Kuma santen : padi, jagung.
IV.    Adan Buah, Bunga, Don
1.              Batun kelentang : botor
2.              Buah jaka : bluluk
3.              Buahnangka ane nguda : katiwawalan
4.              Buah manggis ane nguda : blibar
5.              Buah nyuh ane cenik : bungsil
6.              Bah nyuh ane nguda : bungkak, klungah, kuud
7.              Buah kelor : klentang
8.              Bungan biu : pusuh
9.              Bungan nyuh : troktokan
10.          Bungan buah : blangsah
11.          Don biu ane nguda : plosor
12.          Don biu ane tuh : kraras
13.          Don nyuh ane nguda : busung
14.          Don nyuh ane wayah : slepan
15.          Don nyuh ane tuh : danyuh
16.          Don jaka ane nguda : ambu
17.          Don jaka ane wayah : ron
18.          Don base ane wayah : kakap
19.          Isin punyan jaka : sagu
20.          Les jaka : uyung
21.          Les nangka : ketewel
22.          Les nyuh : seseh
23.          Panak tiing : embung
24.          Panak nyuh : pijer
25.          Palabungkah : umbi-umban (isen, kunyit, jae,cekuh, kesela, keladi)
26.          Palagantung : woh-wohan (nyambu, sumaga, nyuh, nangka)
27.          Palawija : kacang kacangan (kedele, kacang tanah, buncs, kacang ijo)
28.          Palasari : bunga bungaan (mitir, soka, jepun)
29.          Bebungkilan : isen, jae, cekh, kunyit
30.          Anget anget : cengkeh, tabia, mica
V.           Beburon Ane Bisa
1.             Kerok-kerok : dongkang
2.             Kuik-kuik : memeri
3.             Kiak-kiak : pitik
4.             Makruyuk : siap muani
5.             Ngatekok : siap luh
6.             Ngagalok : goak
7.             Ngatengkung : titiran
8.             Ngembek : sampi, godel
9.             Nguci : kedis
10.         Ngongkong, nyalung : kuluk, cicing
11.         Ngregeh : jaran
12.         Ngrukguk : dara
13.         Matik : lele
14.         Ngacel : celedu, nyawan, tabuan, babuan
15.         Ngapit : yuyu, udang
16.         Ngajet, ngaper : jaran, sampi, kebo, kidang
17.         Ngempok : buyung
18.         Ngenggot : sampi, kebo, kidang
19.         Ngebug : siap
20.         Ngutil : lelipi
21.         Nglumbih : celeng, kucit, bangkung, kaung, beduda
22.         Nyander : sikep, siap
23.         Nyarap : macan, singa
24.         Nyinget : semut, lelipi, nyawan, lipan, legu
25.         Nyimbuh : lelipi, dongkang, emplegan
VI.        Munyin Tetabuhan
1.             Macegir : gong
2.             Macedug : kendang, bedug
3.             Maklentung : kulkul
B.        WILANGAN
I. Sikian Wilangan, Ane dadi orahang :
1.             Akatih : potlot,bungkung,tiing,lidi,sate,plpen.
2.             Abungkul : taluh,nyuh,nangka,duren,sumangka,gedang.
3.             Ajuring : sumaga,sumangka,duren.
4.             Atala : nyawan
5.             Atebih : sumangka,tiing,gedang,bata,carik.
6.             Atukel : benang
7.             Aukud : siap,jaran,sampi,kambing,kedis,bebek.
8.             Aijas : biu
9.             Aijeng : biu,salak
10.         Apumduh : memeri,bebek,siap.
11.         Apasang : sepatu,sandal,sumpel.
12.         Arangsukan : panganggo
13.         Alempir : kertas
14.         Abidang : kertas,kamben,saput,don base.
15.         Aplupuh : tanem-taneman
16.         Acutak : carik,tegal
17.         Akecoran : yeh
18.         Apapah : don bi,don nyuh,don jaka
19.         Apuun : punyan nyuh,punyan poh, gedsang,nyambu.
20.         Arence : ceroring,kepundung,buni,buluan
21.         Akelan : tipat
22.         Atanding : lawar,banten,sate
23.         Abatu : duren,nangka
24.         Apakpakan base : galah,makelone
25.         Awai,abulan,atiban : dina
26.         Acengkang,alangkat,ameter,adepe : benang,papan
27.         Arirang : saput,kamben
28.         Arontong : baas,ketan,injin,jijih,jagung
29.         Acluki : arak,tuak
30.         Aberuk,ajun : yeh
31.         Apacek : dara,kukur,titiran
32.         Akit : kebo,sampi
33.         Abarung : gong
34.         Abada : sampi,memeri,bebek,kambing
35.         Abulih : biu,jagung
36.         Alingseh : punyan tiing,tebu,biu,isen.   
II. Aran Wilangan
1.      Eka : 1
2.      Lelima : 5
3.      Adasa : 10
4.      Solas : 11
5.      Roras : 12
6.      Telulas : 13
7.      Limolas : 15
8.      Setiman : 45
9.      Seket : 50
10.  Telung benang : 75
11.  Satus : 100
12.  Karobelah : 150
13.  Satak : 200
14.  Telung atus : 300
15.  Duang dasa : 20
16.  Selikur : 21
17.  Dua likur : 22
18.  Selae : 25
19.  Sanga likur : 29
20.  Telung dasa : 30
21.  Pasasur : 35
22.  Samas : 400
23.  Limang atus : 500
24.  Telung atak : 600
25.  Domas : 800
26.  Sanga atus : 900
27.  Siu : 1000
28.  Nem bangsit : 1200
29.  Pitung bangsit : 1400
30.  Sepaa : 1600
31.  Sepaa satus : 1700
32.  Lebak sepaa : 1775
33.  Sia bangsit : 1800
34.  Duang tali : 2.000
35.  Alaksa : 10.000
36.  Aketi : 100.000
37.  Ayuta : 1.000.000
III.Sasih
1.    Kasa : sasih 1
2.    Karo : sasih 2
3.    Katiga : sasih 3
4.    Kapat : sasih 4
5.    Kalima : sasih 5
6.    Kaenem : sasih 6
7.    Kapitu : sasih 7
8.    Kawolu : sasih 8
9.    Kasanga : sasih 9
10.      Kadasa : sasih 10
11.      Kadesta : sasih 11
12.      Kasada : 12
Ngakan Made Kasub Sidan:Sekar Rampe Basa Bali 2008,1-11) diedit oleh adhasa17112016
 Hasil gambar untuk ongkara

17 komentar: